Dünya genelinde kakao fiyatlarının tarihi seviyelere çıkması, çikolatanın sıradan bir atıştırmalıktan lüks bir ürüne dönüşmesine yol açıyor. Batı Afrika’daki iklim sorunları, tarımsal verimliliğin düşmesi ve zararlı istilaları, küresel kakao arzını daraltırken, fiyatlar son üç yılda adeta patladı.
Batı Afrika’daki Kriz Tüm Dünyaya Yansıyor
Küresel kakao üretiminin yaklaşık %70’i Fildişi Sahili ve Gana’dan geliyor. Ancak son yıllarda bu ülkelerde hem aşırı yağış hem de kuraklık gibi uç hava olayları, plantasyonlarda hastalıkların yayılması ve düşük tarımsal yatırım, arzı ciddi biçimde kısıtladı. Sonuç olarak kakao fiyatları 2021’de ton başına 2.374 dolarken, 2024’te 8.000 doları aşarak tarihi zirvelere çıktı.
Market Raflarında Rekor Artış
Bu durum en hızlı şekilde tüketiciye yansıdı. İngiltere’de yapılan araştırmalara göre 2024’te market raflarında çikolata, yıllık %11’lik fiyat artışıyla en pahalılaşan kategori oldu. ABD’de de durum farklı değil: Hershey’s Kisses gibi popüler markalarda yıllık artış %12’ye ulaştı.
İsviçreli dev Lindt & Sprüngli’nin CEO’su Adalbert Lechner, “Kakao fiyatları artık eski seviyelerine dönmeyecek” diyerek tüketicilere acı haberi verdi.
Fiyatlar Düşse de Etki Gecikmeli
Her ne kadar kakao vadeli işlemleri yılın ikinci yarısında biraz gevşese de (Ağustos’ta 7.855 dolara geriledi), uzmanlara göre bu, tüketiciye hemen yansımayacak. JPMorgan stratejisti Tracey Allen, “Çikolata üreticileri hâlâ yılın başındaki yüksek fiyatların maliyetini ödüyor. Piyasada gecikmeli bir etki söz konusu, raflardaki artış sürecek” dedi.
Çikolata Devlerinin Kar Marjı Eridi
İsviçre Çikolata Üreticileri Birliği (Chocosuisse) sözcüsü Lydia Toth, kakao fiyatlarının iki yılda dört kat artmasının, üreticilerin kâr marjlarını ciddi şekilde daralttığını belirtiyor. Üreticiler maliyetleri ancak kademeli fiyat artışlarıyla tüketiciye yansıtabiliyor.
Paskalya’ya Umutlu Giriliyor
Buna rağmen önümüzdeki Paskalya dönemi için görece olumlu bir tablo da var. Ekvador ve Brezilya’daki yeni kakao plantasyonlarının verime girmesi ve hava koşullarının iyileşmesiyle arzın artması bekleniyor. Ancak uzmanlar, fiyatların uzun vadede yapısal olarak yüksek kalacağını ve ton başına yaklaşık 6.000 dolar seviyesinde dengelenebileceğini öngörüyor.
Yeni Normal: Çikolata “Altın” Kadar Değerli mi Olacak?
Capital Economics’ten Hamad Hussain’e göre Fildişi Sahili ve Gana’daki kalıcı verimlilik sorunları ve yetersiz yatırımlar, arzın uzun süre sıkı kalacağını gösteriyor. Ayrıca İngiltere’de yükselen asgari ücretler, ABD’de ise yeni gümrük tarifeleri çikolata fiyatlarını daha da artırabilir.
Bu tablo, çikolatayı orta sınıf için daha pahalı, hatta lüks bir ürün haline getirebilir. Özellikle Avrupa ve ABD’de market raflarında “çikolata barı almak” sıradan bir alışkanlık olmaktan çıkıp, bütçe hesabı yapılan bir tercihe dönüşebilir.
Analiz: Küresel Tedarik Zincirleri ve Gıda Lüksleşmesi
Kakao örneği, aslında daha geniş bir küresel eğilimin parçası. Kahve, zeytinyağı ve vanilya gibi emtialarda da iklim değişikliği, arz şokları ve jeopolitik gerilimler fiyatları yukarı çekiyor. Gıda, artık yalnızca “temel ihtiyaç” değil; iklim ve jeopolitiğin şekillendirdiği bir lüks tüketim kategorisine doğru kayıyor. Çikolata ise bu dönüşümün en çarpıcı sembolü.
