Turning Point USA’nın kurucusu ve muhafazakâr aktivist Charlie Kirk, Utah Valley Üniversitesi’nde uğradığı silahlı saldırıda hayatını kaybetti. Şüpheli Tyler Robinson, “ağır cinayet” suçlamasıyla yargılanacak ve savcılık davada idam cezası talep edeceğini açıkladı.
Utah, ABD’de hem zehirli iğne hem de kurşuna dizme yöntemini yasal olarak tanıyan az sayıdaki eyalet arasında. Bu durum, dava sürecinde hangi yöntemin uygulanabileceği tartışmalarını da beraberinde getirdi.
Trump’tan idam çağrısı
Eski Başkan Donald Trump, hem Charlie Kirk suikastı hem de trende öldürülen Ukraynalı yolcu Iryna Zarutska için zanlıların idam edilmesini istedi. Trump daha önce de Washington’daki yüksek suç oranlarına dikkat çekerek, “tüm cinayet zanlıları için idam cezası” talep etmişti.
Bu açıklama, ABD’de uzun süredir devam eden ölüm cezası tartışmalarını yeniden alevlendirdi.
ABD’de ölüm cezası: Rakamlar ve eğilimler
Uluslararası Af Örgütü’ne göre, dünya genelinde 145 ülke ölüm cezasını kaldırmış durumda. Ancak ABD, halen bu ülkeler arasında değil.
- 2024’te ABD’de 25 kişi idam edildi, 26 kişi hakkında yeni ölüm cezası verildi.
- 2025’in ilk dokuz ayında ise 10 eyalette toplam 30 kişi idam edildi.
- Halen 28 yargı bölgesinde 2.049 kişi ölüm cezasına mahkûm, bunların 45’i kadın.
Özellikle Alabama, Florida, Missouri, Oklahoma, Güney Karolina, Teksas ve Utah infazların en yoğun yaşandığı eyaletler arasında.
Biden freni, Trump hızlandırması
Başkan Joe Biden, göreve gelmeden hemen önce mevcut federal ölüm cezalarının %93’ünü hafifletti. Buna rağmen, eyaletlerde infazların artması dikkat çekti.
Marshall Project’in analizine göre bu artışın dört temel nedeni var:
- Trump etkisi: Trump’ın sert söylemleri eyalet savcılarını ve valileri infazları hızlandırmaya yöneltti.
- DeSantis etkisi: Florida Valisi Ron DeSantis tek başına 11 infaz onayladı, çocuklara yönelik suçlarda idam cezasının kapsamını genişletti.
- Yüksek Mahkeme: Trump’ın atadığı yargıçlarla, infazların önündeki yargısal bariyerler zayıfladı.
- İnfaz yöntemleri: Lethal injection (zehirli iğne) ilaç krizleri sonrası, nitrojen gazı ve infaz mangası gibi yöntemler yeniden gündeme geldi.
İnsan hakları ihlalleri ve ayrımcılık
ABD’de ölüm cezası uygulamaları uzun süredir insan hakları örgütlerinin eleştirilerine hedef oluyor:
- Joseph Corcoran (Indiana, 2024): Paranoid şizofreni tanısına rağmen idam edildi.
- Richard Moore (Güney Karolina, 2024): Tamamen beyazlardan oluşan jüri ile yargılandı.
- Marcellus Williams (Missouri, 2024): Şüpheli DNA kanıtlarına rağmen infaz edildi.
Ayrıca jüri seçiminde ırk temelli dışlama ve zihinsel engelli mahkûmların infazı gibi ihlaller sürüyor.
Utah’ta idam cezası tartışması
Utah, 1976’da ölüm cezasını yeniden yasal hale getirdikten sonra sınırlı sayıda infaz gerçekleştirdi.
- 2010’da Ronnie Lee Gardner kurşuna dizilerek idam edildi.
- 2024’te Taberon Honie, zehirli iğneyle infaz edildi.
Eyalette ölüm cezasının kaldırılması yönünde girişimler olsa da bugüne kadar sonuç alınamadı.
Sonuç: Charlie Kirk vakası dönüm noktası olabilir mi?
Charlie Kirk’ün öldürülmesi, ABD’de ölüm cezasına yönelik tartışmaları sadece yasal boyutta değil, siyasi ve toplumsal boyutta da yeniden alevlendirdi. Trump’ın seçim dönemine yaklaşırken idam cezasını siyasi bir kampanya aracına dönüştürmesi, eyaletlerdeki uygulamaları daha da sertleştirebilir.
